Wprowadzenie
Budowa geologiczna okolic kamieniołomu w Piskach opiera się na badeńskich utworach miocenu środkowego. To właśnie w tym czasie utworzyły ewaporaty podlegające procesowi wietrzenia w stanowisku w Piskach i to właśnie tutaj zachodzi przejście wtórnego anhydrytu we wtórny gips. Odsłonięcia ewaporatów badeńskich na jakie składają się przede wszystkim gipsy, ale i też anhydryty występują nie tylko we wspomnianym wcześniej wyrobisku górniczym ale i też w odległej o około 3 km miejscowości Szczyrec. Mowa tutaj o odsłonięciach na Górze Cerkiewnej, gdzie dr hab. Maciej Bąbel (2005) udokumentował kilka profili gipsowych jakie zostaną omówione w dalszej części rozdziału. Owe profile wraz z profilami z Pisków, również zbadanymi przez dr hab. Bąbla stanowią pełny o miąższości 45 m profil gipsów badeńskich. Jest kompletny zapis omawianych ewaporatów. Fakt ten oprócz występującej strefy wietrzenia chemicznego daje nam prawo zaliczyć ten obszar do wyjątkowych i niezwykle cennych w świetle badań geologicznych.
Geologię omawianego obszaru podzielono na 4 epoki: kreda, paleogen, neogen oraz czwartorzęd O ten podział oparto poniższy opis geologi Pisków i ich okolic. Należy zaznaczyć, że wszystkie utwory poza paleogenem rozpoznano na powierzchni terenu już ponad sto lat temu na mapie z Atlasu Geologicznego Galicji (arkusz Mikołajów-Bóbrka, Teisseyre 1894-1895). Zmodyfikowana wersja mapy znajduje się poniżej.
Kreda, paleogen
Wśród skał należących do ery mezozoicznej należą jedynie margle i opoki mastrychtu, osdłaniające się na południowym zboczu Góry Cerkiewnej (Teisseyre 1894-1895). Utwory pod powierzchnią skał kenozoicznych rozciągają się na nieco ponad kilometr od odsłonięcia w kierunku rzeki Szczyrka oraz Prerwa. Według ukraińskiego podziału stratygraficznego oraz mapy geologicznej w skali 1 : 200000, arkusz Drohobycz (Herasimow i in. 2005) utwory te należą d swity lwowskiej, grupy skalnej o miąższości do 330 m.
Neogen - baden
Na badanym obszarze udokumentowano trzy jednostki geologiczne należące do badenu: switę opolską, zaliczaną do badenu dolnego, switę tyraską badenu środkowego oraz switę kosowską badenu górnego. Jednostki te reprezentują przyjęty przez geologów ukraińskich podział utworów badeńskich, w Polsce z kolei jednostki te mogą odpowiadać kolejno formacji z Pińczowa, formacji z Krzyżanowic i formacji z Machowa (Czepurnyj 2014, Wysocka i in. 2016).
Swita opolska cechuje się zróżnicowaniem facjalnym związanym ze zmiennością warunków dna morskiego w czasach dolnego badenu. Wydzielono w ich obrębie pięć facji:
1) facja baranowska o budowie przeważnie marglisto-wapiennej, miejscami złożonej ze słabo scementowanych piaskowców,
2) facja osadów piaszczystych tzw. mikołajowska, w polskiej literaturze znana jako tzw. piaski mikołajowskie (Radwański i in. 2012),
3) facja osadów piaszczysto-wapiennych,
4) facja utworów litotamniowych, czyli tzw. warstwy narajowskie,
5) facja warstw erwiliowych zbudowana z osadów piaszczystych i węglanowych (Herasimow i in. 2005).
Omawiane utwory osiągają maksymalną miąższość 100 m.
Czwartorzęd
Jedyną wychodnią utworów ery mezozoicznej w obrębie